اعتبار اسنادی یا (LC) چیست؟
اعتبار اسنادی Letter of Credit یا (LC) یک ابزار مالی است که در معاملات بین‌المللی برای کاهش ریسک و اطمینان‌بخشی به طرفین معامله استفاده می‌شود. LC به عنوان یک ضمانت‌نامه از سوی بانک خریدار صادر می‌شود که پرداخت وجه معامله را به فروشنده تضمین می‌کند، مشروط بر اینکه فروشنده شرایط و مدارک مشخصی را ارائه دهد.
در این مطلب می‌خوانید:
مفهوم اعتبار اسنادی
- ماهیت حقوقی:
اعتبار اسنادی تعهدی مکتوب از سوی بانک صادرکننده (بانک خریدار) است که تضمین می‌کند مبلغ مشخصی را در زمان معین و تحت شرایط تعریف‌شده به فروشنده پرداخت می‌کند.
این ابزار به ویژه در معاملات بین‌المللی کاربرد دارد که طرفین ممکن است شناخت کافی از یکدیگر نداشته باشند.
- هدف اصلی:
کاهش ریسک‌های تجاری و اعتباری برای فروشنده.
اطمینان از تحویل کالا یا خدمات مطابق قرارداد برای خریدار.
اشتباهات رایجی در دنیای تجارت در رابطه با اعتبارات اسنادی رخ می‌دهد. بعضی اعتبارات اسنادی را نوعی از انواع قرارداد تلقی می‌کنند و بعضی دیگر نیز اعتبارات اسنادی را یکی از انواع شیوه‌های تجارت می‌دانند. از این جهت فهم ماهیت اعتبارات اسنادی، ما را در به کارگیری درست آن در معاملات تجاری کمک خواهد کرد.
آشنایی با شیوه‌های مختلف پرداخت در دنیای تجارت
برای فهم اینکه اعتبارات اسنادی چیست، ابتدا باید با شیوه‌های مختلف پرداخت در دنیای تجارت آشنا شویم.
در دنیای تجارت شیوه‌های متفاوتی برای پرداخت در معاملات تجاری به کار برده می‌شود مانند پیش‌پرداخت، پرداخت وعده‌دار، وصول اسنادی و…؛ اعتبار اسنادی یا letter of credit)LC) نیز یکی از مهم‌ترین روش‌های پرداخت در معاملات تجاری است که معمولاً در تجارت بین‌الملل از آن استفاده می‌شود؛ هرچند که از دهه 90 اعتبارات اسنادی ریالی نیز برای معاملات تجاری داخلی به چرخه تجارت ایران بازگشت اما همچنان کارکرد اصلی و متداول آن در معاملات تجاری بین‌المللی است.
در معاملات تجاری ریسک‌های متفاوتی وجود دارد. مخصوصاً زمانی که طرفین معامله شناختی از یکدیگر ندارند و برای اولین بار با یکدیگر معامله می‌کنند، این ریسک چندین برابر می‌شود.
فرض کنید شما به عنوان یک تاجر ایرانی قصد دارید برای توسعه کار و کسب خود اقدام به خرید و واردات مواد اولیه یا دستگاهی از یک کشور خارجی کنید و برای اولین بار است که اقدام به معامله با تاجر طرف مقابل می‌کنید. در این شرایط شما نگران این هستید که با پرداخت مبلغ معامله، طرف مقابل از انجام تعهداتش و ارسال کالا به صورت سالم امتناع کند و از طرفی تاجر خارجی هم این نگرانی را دارد که در صورت ارسال کالا، شما از پرداخت مبلغ معامله امتناع کنید و تا زمانی که هریک از طرفین از حق حبس خود استفاده کنند هیچ معامله‌ای صورت نخواهد گرفت.
اعتبار اسنادی شیوه‌ای است که در این حالت به کمک شما خواهد آمد تا خیال فروشنده را از بابت دریافت مبلغ قرارداد و خیال خریدار را از بابت تحویل به موقع کالا راحت کند.
_ پرداخت در دنیای تجارت بین‌المللی و داخلی، انواع مختلفی دارد و بسته به نوع معامله، سطح اعتماد بین طرفین، شرایط اقتصادی و سایر عوامل، روش‌های مختلفی انتخاب می‌شود که در ادامه، به معرفی برخی از شیوه‌های پرداخت در تجارت می‌پردازیم:
- پیش پرداخت
- پرداخت در زمان تحویل
- پرداخت به حساب باز
- اعتبار اسنادی
- پرداخت مستقیم
- ضمانت‌نامه بانکی
- پرداخت به روش حساب سپرده
- روش تهاتری
- پرداخت اقساطی
- پرداخت به روش حواله بانکی
- پرداخت با استفاده از کارت‌های بانکی و اعتباری
- روش‌های نوین دیجیتال
_ هر روش پرداخت، بسته به نوع معامله، میزان اعتماد طرفین، شرایط اقتصادی و حقوقی و پیچیدگی قرارداد انتخاب می‌شود. شناخت دقیق این روش‌ها، به کاهش ریسک و بهبود روابط تجاری کمک می‌کند.
اعتبار اسنادی در فرهنگ حقوقی آکسفورد
دیکشنری حقوقی آکسفورد هم تعریف نسبتاً کاملی از ماهیت اعتبارات اسنادی را ارائه داده است:
letter of credit:
A document whereby a bank, at the request of a customer, undertakes to pay money to a third party (the beneficiary) on presentation of documents specified in the letter (e.g.bills of lading and policies of insurance). The obligation of the bank to pay is independent of the underlying contract of sale and so is not affected by any defects in the goods supplied under the contract of sale. A contract of sale of goods may require the buyer to open an irrevocable letter of credit in favour of the seller. This cannot be revoked by the issuing bank or the purchaser of the goods before its expiry date, without the consent of the beneficiary. A confirmed letter of credit is one in which the negotiating bank guarantees payment to the beneficiary should it not be honoured by the issuing bank.
این تعریف اعتبار اسنادی را سندی می‌داند که در آن یک بانک به تقاضای مشتری، متعهد می‌شود که مبلغی را به شخص ثالثی (ذینفع قرارداد) در ازای ارائه‌ی اسناد مشخصی (مانند بارنامه یا بیمه‌نامه) پرداخت کند. همچنین نکته بسیار مهمی که در تعریف نیز به آن اشاره گردیده، این است که تعهد بانک به پرداخت مبلغ به ذینفع ، مستقل از قرارداد بین طرفین است.
برای فهم این نکته مثالی می‌زنیم:
فرض کنید شما 20 تن میوه از یک تاجر آفریقایی خریداری کرده‌اید با این شرط که میوه‌ها را در بسته‌بندی خاصی برای شما ارسال کند. پس از اینکه میوه‌ها به دست شما می رسد ، متوجه می‌شوید که میوه‌ها با بسته‌بندی توافق شده ارسال نشده است. با فروشنده تماس می‌گیرید و موضوع را مطرح می‌کنید اما به نتیجه‌ای نمی‌رسید فلذا تصمیم می‌گیرید به بانک اطلاع دهید تا بانک از پرداخت وجه به فروشنده خودداری کند. در این حالت، بانک با استناد به این نکته که اعتبار اسنادی مستقل از قرارداد پایه (قرارداد بین شما و تاجر آفریقایی) می‌باشد حرف شما را نخواهد پذیرفت و تاجر آفریقایی می‌تواند با ارائه اسنادی که در اعتبارنامه ذکر شده است پول خود را دریافت کند.
تکلیف نقض تعهد (خلف وعده) در اعتبار اسنادی چه می‌شود؟
- در جواب باید گفت که شما باید دعوایی جداگانه در مراجع قضایی صلاحیت‌دار طرح کنید و پس از رسیدگی به شکایت شما و صدور حکم، طرف مقابل به واسطه عدم رعایت مفاد قرارداد به پرداخت خسارت محکوم خواهد شد.
- این موضوع، یعنیاستقلال اعتبار اسنادی از قرارداد پایه، دارای مزایا و معایبی است که در مقاله‌ای جداگانه به آن خواهیم پرداخت؛ اما لزوم و ضرورت مشورت گرفتن از متخصصان این حوزه را در معاملاتی که پرداخت در آن به وسیله اعتبارات اسنادی صورت می‌گیرد بیش از پیش نشان می‌دهد.
- نکته دیگری این است که در قرارداد پایه ممکن است خریدار ملزم شودیک اعتبار اسنادی غیرقابل فسخ به نفع فروشنده گشایش کند که در اینصورت نه فرد خریدار و نه بانک عامل که اعتبارنامه را صادر کرده است،حق فسخ اعتبارنامه را بدون دریافت رضایت فروشنده تا پیش از فرا رسیدن تاریخ انقضای اعتبارنامه نخواهند داشت.
اعتبارنامه تأیید شده :
اعتبارنامه تأیید شده، اعتباری است که علاوه بر بانک عامل، یک بانک دیگر نیز آن را تأیید می‌کند و درصورتیکه که بانک اول از پرداخت وجه امتناع کند، بانک دوم که اعتبارنامه را تأیید کرده است، موظف است وجه را پرداخت کند و ذینفع می‌تواند با مراجعه به آن بانک وجه خود را طلب کند. این موضوع برای تضمین بیشتر در قراردادهایی که از اهمیت و ریسک بالایی برخوردارند بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
در این مقاله با چیستی و ماهیت اعتبارات اسنادی بطور کلی آشنا شدیم و در مقاله‌های بعدی به مزایا و معایب و همچنین نحوه استفاده از اعتبارات اسنادی خواهیم پرداخت.
انواع اعتبار اسنادی
در معاملات بین‌المللی، اعتبار اسنادی (Letter of Credit یا LC) به عنوان ابزاری برای کاهش ریسک مالی و تضمین پرداخت استفاده می‌شود. انواع مختلف LC بر اساس نیازهای معاملاتی و شرایط قرارداد طراحی شده‌اند. در ادامه انواع مختلف اعتبار اسنادی به طور کامل شرح داده می‌شود:
- اعتبار اسنادی برگشت‌پذیر (Revocable LC)
ویژگی‌ها:
بانک یا خریدار می‌توانند شرایط یا اعتبار LC را بدون اطلاع یا رضایت فروشنده تغییر دهند یا لغو کنند.
این نوع اعتبار به دلیل عدم اطمینان برای فروشنده، به ندرت استفاده می‌شود.
کاربرد:
در معاملات داخلی یا بین طرفین با اعتماد بالا.
- اعتبار اسنادی غیرقابل برگشت (Irrevocable LC)
ویژگی‌ها:
تغییر یا لغو این نوع LC تنها با موافقت همه طرفین (خریدار، فروشنده و بانک‌ها) ممکن است.
این نوع رایج‌ترین نوع LC است و امنیت بیشتری به فروشنده می‌دهد.
کاربرد:
در معاملات بین‌المللی با ریسک بیشتر.
- اعتبار اسنادی تأیید شده (Confirmed LC)
ویژگی‌ها:
علاوه بر بانک صادرکننده، بانک دیگری (معمولاً در کشور فروشنده) تعهد پرداخت وجه را تضمین می‌کند.
این نوع برای کاهش ریسک سیاسی یا اقتصادی بانک صادرکننده استفاده می‌شود.
کاربرد:
در معاملاتی که فروشنده به بانک صادرکننده اعتماد کافی ندارد.
- اعتبار اسنادی دیداری (Sight LC)
ویژگی‌ها:
پرداخت مبلغ اعتبار بلافاصله پس از ارائه و تأیید مدارک توسط بانک انجام می‌شود.
کاربرد:
در معاملاتی که فروشنده نیاز به دریافت فوری وجه دارد.
- اعتبار اسنادی مدت‌دار (Usance LC)
ویژگی‌ها:
پرداخت مبلغ LC در مدت زمان معینی پس از ارائه مدارک (مثلاً ۳۰، ۶۰ یا ۹۰ روز بعد) انجام می‌شود.
به خریدار فرصت می‌دهد تا پس از دریافت کالا مبلغ را پرداخت کند.
کاربرد:
در معاملاتی که خریدار به زمان بیشتری برای تأمین مالی نیاز دارد.
- اعتبار اسنادی تضمینی (Standby LC)
ویژگی‌ها:
نوعی ضمانت‌نامه است که تنها در صورت نقض تعهدات خریدار یا عدم پرداخت استفاده می‌شود.
شبیه به یک ضمانت‌نامه بانکی عمل می‌کند.
کاربرد:
در پروژه‌های بلندمدت یا معاملاتی با ریسک بالای نقض تعهد.
- اعتبار اسنادی گردان (Revolving LC)
ویژگی‌ها:
برای معاملات مکرر یا دوره‌ای طراحی شده است و به‌صورت خودکار تمدید می‌شود.
می‌تواند بر اساس تعداد دفعات استفاده یا مبلغ اعتبار محدود شود.
کاربرد:
در معاملات بلندمدت با تأمین‌کننده یا مشتری ثابت.
- اعتبار اسنادی انتقالی (Transferable LC)
ویژگی‌ها:
فروشنده می‌تواند تمام یا بخشی از اعتبار را به شخص ثالث (مانند تأمین‌کننده) منتقل کند.
تنها زمانی قابل اجرا است که در LC قید شده باشد که “قابل انتقال” است.
کاربرد:
در معاملاتی که فروشنده به عنوان واسطه عمل می‌کند.
- اعتبار اسنادی پشت‌به‌پشت (Back-to-Back LC)
ویژگی‌ها:
از یک LC اصلی برای ایجاد یک LC جدید برای تأمین‌کننده دیگر استفاده می‌شود.
بانک فروشنده از LC اصلی به عنوان ضمانت برای صدور LC دوم استفاده می‌کند.
کاربرد:
در تجارت چندمرحله‌ای و زنجیره تأمین.
- اعتبار اسنادی مستقیم (Straight LC)
ویژگی‌ها:
وجه اعتبار فقط به فروشنده‌ای که در LC ذکر شده پرداخت می‌شود و غیرقابل انتقال است.
کاربرد:
در معاملاتی که طرفین نمی‌خواهند واسطه یا شخص ثالث درگیر شود.
- اعتبار اسنادی قابل تقسیم (Divisible LC)
ویژگی‌ها:
مبلغ اعتبار می‌تواند به صورت مرحله‌ای یا اقساطی پرداخت شود.
کاربرد:
در پروژه‌های طولانی‌مدت یا معاملاتی که نیاز به پرداخت در چند مرحله دارند.
- اعتبار اسنادی سبز (Green Clause LC)
ویژگی‌ها:
فروشنده می‌تواند قبل از ارسال کالا پیش‌پرداخت دریافت کند.
این پیش‌پرداخت معمولاً برای تأمین هزینه‌های آماده‌سازی کالا استفاده می‌شود.
کاربرد:
در معاملات کشاورزی یا تولیدی.
- اعتبار اسنادی قرمز (Red Clause LC)
ویژگی‌ها:
به فروشنده این امکان را می‌دهد که قبل از ارائه مدارک حمل، پیش‌پرداخت دریافت کند.
عبارات “قرمز” به رنگ جوهری اشاره دارد که در گذشته برای برجسته‌سازی این بند استفاده می‌شد.
کاربرد:
در معاملاتی که فروشنده نیاز فوری به تأمین مالی دارد.
- اعتبار اسنادی متقابل (Reciprocal LC)
ویژگی‌ها:
دو طرف معامله به طور همزمان برای یکدیگر LC صادر می‌کنند.
کاربرد:
در معاملاتی که هر دو طرف نیاز به تضمین پرداخت دارند.
- اعتبار اسنادی پیش‌پرداختی (Advance Payment LC)
ویژگی‌ها:
مبلغ اعتبار قبل از ارسال کالا یا ارائه خدمات پرداخت می‌شود.
کاربرد:
در معاملاتی که فروشنده به پیش‌پرداخت برای تولید یا تهیه کالا نیاز دارد.
- اعتبار اسنادی غیرقابل انتقال (Non-Transferable LC)
ویژگی‌ها:
وجه اعتبار فقط به ذینفع اصلی پرداخت می‌شود و نمی‌تواند به شخص دیگری منتقل شود.
کاربرد:
در معاملاتی که فروشنده مسئولیت کامل را بر عهده دارد.
- اعتبار اسنادی وارداتی و صادراتی
ویژگی‌ها:
از دید خریدار (اعتبار اسنادی وارداتی): LC وسیله‌ای برای پرداخت واردات است.
از دید فروشنده (اعتبار اسنادی صادراتی): LC وسیله‌ای برای دریافت وجه صادرات است.
هر نوع اعتبار اسنادی با توجه به شرایط معامله، میزان ریسک، و نیاز طرفین انتخاب می‌شود. در تنظیم و استفاده از LC باید دقت بالایی به قوانین و شرایط بانکی و حقوقی مرتبط داشت تا از بروز اختلافات و مشکلات جلوگیری شود. لذا شما می‌توانید جهت بهره‌مندی از مشاوره حقوقی در زمینه فهم بهتر اعتبار اسنادی ویا موضوعات دیگر، به سایت hengamehasgari.com و درخواست مشاوره آنلاین دهید یا از راه‌های ارتباطی انتهای مقاله، با ما تماس بگیرید تا در اسرع وقت کارشناسان به درخواست شما رسیدگی کنند.
مزایا و معایب اعتبار اسنادی
- مزایای اعتبار اسنادی
برای فروشنده (صادرکننده):
- تضمین پرداخت:
بانک متعهد است پس از ارائه اسناد معتبر، مبلغ را به فروشنده پرداخت کند، حتی اگر خریدار نتواند پرداخت را انجام دهد.
- کاهش ریسک سیاسی و اقتصادی:
در شرایطی که فروشنده در کشور دیگری فعالیت دارد، LC ریسک ناشی از تحریم‌ها، نوسانات ارزی یا عدم ثبات اقتصادی را کاهش می‌دهد.
- افزایش اطمینان:
فروشنده می‌تواند مطمئن باشد که مبلغ توافق‌شده در صورت رعایت شرایط LC به او پرداخت خواهد شد.
- تأمین مالی زودهنگام:
برخی از LCها (مانند LC سبز یا قرمز) امکان پیش‌پرداخت برای فروشنده را فراهم می‌کنند.
برای خریدار (واردکننده):
- کسب اطمینان از تحویل کالا:
خریدار مطمئن می‌شود که مبلغ فقط در صورت ارائه مدارک حمل معتبر به فروشنده پرداخت می‌شود.
- انعطاف‌پذیری در پرداخت:
برخی از LCها (مانند LC مدت‌دار) به خریدار امکان می‌دهند مبلغ را در یک بازه زمانی مشخص پس از دریافت کالا پرداخت کند.
- کاهش ریسک حمل‌ونقل:
LC اطمینان می‌دهد که کالا طبق شرایط توافق‌شده (مانند زمان ارسال و کیفیت کالا) ارسال خواهد شد.
- حفظ روابط تجاری:
استفاده از LC باعث اعتماد بیشتر بین طرفین می‌شود و روابط تجاری را تقویت می‌کند.
- معایب اعتبار اسنادی
برای فروشنده (صادرکننده):
- هزینه‌های بانکی بالا:
هزینه‌های مرتبط با صدور و تأیید LC می‌تواند قابل‌توجه باشد.
- پیچیدگی فرآیندها:
ارائه اسناد مورد نیاز مطابق شرایط دقیق LC ممکن است زمان‌بر و دشوار باشد.
- ریسک اختلافات:
حتی کوچک‌ترین اشتباه در اسناد ممکن است منجر به عدم پرداخت یا تأخیر در دریافت مبلغ شود.
- وابستگی به بانک:
فروشنده به عملکرد صحیح بانک صادرکننده یا تأییدکننده وابسته است.
برای خریدار (واردکننده):
هزینه‌های مالی بالا:
علاوه بر هزینه‌های بانکی، ممکن است نرخ بهره برای LCهای مدت‌دار هزینه‌بر باشد.
پیچیدگی قرارداد:
فرایند تنظیم LC و تأیید شرایط ممکن است زمان‌بر و نیازمند تخصص باشد.
ریسک نوسانات ارزی:
اگر معامله به ارز خارجی باشد، خریدار با ریسک تغییرات نرخ ارز مواجه است.
محدودیت در تغییر شرایط:
پس از صدور LC، هرگونه تغییر باید با موافقت همه طرفین انجام شود که ممکن است زمان‌بر و پیچیده باشد.
_ اعتبار اسنادی ابزاری کارآمد برای کاهش ریسک در معاملات بین‌المللی است، اما هزینه‌ها و پیچیدگی‌های آن، نیازمند تحلیل دقیق شرایط هر معامله است. استقاده‌ی مؤثر از اعتبار اسنادی، به تخصص و مدیریت دقیق در تنظیم و اجرای آن نیاز دارد.
نویسنده و مشاور و مدیر عامل مؤسسه کار و کسب ویرا ، فعال در ارائه خدمات مشاوره تخصصی حقوق شرکت ها و کار و کسب‌ها و تنظیم انواع قراردادهای اختصاصی و تدریس مباحث وصول مطالبات و موضوعات حقوقی شرکتها.
خدمات مؤسسه آتی تجارت کار و کسب ویرا
در چهار دپارتمان شامل :
دپارتمان مدیریت امور قراردادی _ حقوقی شرکتها
دپارتمان تنظیم قراردادهای اختصاصی
دپارتمان امور ثبت و تغییرات شرکتها و برندها
دپارتمان آموزش‌های کاربردی (باشگاه مهارت افزایی ویرا)
در کنار مدیران و کار و کسب‌ها، آماده‌ی ارائه‌ی خدمات حقوقی و قراردادی می‌باشد.
– شما می‌توانید جهت دریافت مشاوره در زمینه‌ی تنظیم قراردادها و امور حقوقی خود، و کسب اطلاعات بیشتر و خرید جدیدترین دوره‌های حقوقی، به محصولات حقوقی سایت هنگامه عسگری مراجعه فرمایید. به علاوه، می‌توانید با ثبت درخواست مشاوره، مشکلات حقوقی خود را به صورت خصوصی با ما در میان بگذارید.
کارشناسان و همکاران ما پاسخگوی شما هستند.
همچنین برای مشاهده آخرین ویدئوها و فیلم های آموزشی رایگان حقوقی، می توانید از آپارات، اینستاگرام و یوتیوب ویرا دیدن فرمایید.
1 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام، مطلب بصورت خلاصه و کامل است.
از زحمات شما تشکر میکنم.