اگر با کسب و کارها یا شرکت های تجاری سر و کار داشته باشید، احتمالاً با عنوان «قرارداد نمایندگی»  یا اعطاء نمایندگی آشنایی دارید.

قرارداد اعطای نمایندگی یکی از پرکاربردترین قراردادهایی است که امروزه شرکت های تجاری نسبت به تنظیم و انعقاد آن اقدام می کنند.

قرارداد اعطای نمایندگی چیست؟

پیش از پاسخ به پرسش بالا، لازم است نگاهی اجمالی به ماهیت نمایندگی داشته باشیم.

در نظام حقوقی ایران، «نمایندگی»، «وکالت»، «حق العمل کاری» و «دلالی» مفاهیمی با ماهیت شبیه به هم اما متفاوت هستند؛ در واقع، نهاد حقوقی عامی که قانون مدنی به بیان آن پرداخته و در فقه امامیه نیز بسیار در خصوص آن بحث شده است، «وکالت» است و سایر مفاهیم مشابه، هریک با تغییراتی در ماهیت وکالت، عنوان و آثاری متفاوت یافته اند.

ماده 87 لایحه جدید قانون تجارت به تعریف نمایندگی تجاری پرداخته و مقرر داشته است:

«نمایندگی تجارتی عبارت است از تعهد به بازاریابی، انجام مذاکرات مقدماتی، انعقاد قرارداد و یا ارائه خدمات به نام و به حساب دیگری، به نحو مستمر، بدون این که نماینده، مستخدم و یا اجیر طرف دیگر باشد.»

هرچند تعریف فوق تعریف جامع و کاملی نیست اما به طور کلی می­توان گفت «نمایندگی» یک رابطه حقوقی است که نماینده مانند وکیل به نام و حساب خود معامله نمی­کند؛ بلکه در برابر دریافت حق ­الزحمه یا کمیسیون، به نام و حساب اعطاکننده نمایندگی (اصیل) اقدام به معامله می ­نماید، با این تفاوت که در انجام تبلیغات، جذب مشتری، بازاریابی، مذاکرات، انعقاد قراردادها و سایر اعمال تجاری دارای استقلال و آزادی عمل می­باشد.

قرارداد اعطای نمایندگی قراردادی است معوض و لازم که بر اساس ماده 10 قانون مدنی، یک طرف (نماینده) در برابر طرف دیگر (اعطاکننده نمایندگی یا اصیل) تعهد به انجام امور نمایندگی در رابطه با موضوع قرارداد و در چارچوب توافقات قراردادی می­کند و در مقابل، عوض یا کمیسیون یا پورسانت مورد توافق را دریافت می دارد.

چرا شرکت ها قرارداد اعطای نمایندگی منعقد می­ کنند؟

به نظر می رسد اصلی ترین و مهم ترین دلیلی که موجب می شود شرکت ها و به طور کلی، کسب و کارهای مختلف اقدام به اعطای نمایندگی کنند، هدف توسعه و گسترش تجارت و کسب و کار است. در واقع، اعطای نمایندگی اقدامی است که در مرحله رشد و توسعه یک تجارت به مفهوم عام (اعم از تولید کالا یا خدمات، توزیع، فروش، تبلیغ و..) صورت می­پذیرد تا تولیدات یا خدمات خود را در شهر یا منطقه یا کشور یا قاره دیگری معرفی و عرضه و به فروش برسد.

در همین راستا و متناسب با کسب وکار و هدف آن، قرارداد اعطای نمایندگی با عناوین و شرایط مختلف میان صاحب کسب و کار با نماینده منعقد می­گردد.

بر همین اساس گفته می شود اعطای نمایندگی بهترین روش برای گسترش تجارت و انجام امور مربوط به مراحل و اقدامات تجاری است و مشاوران کسب و کار به همراه مشاوران قراردادی در تیم های تخصصی شرکت­ های بزرگ مراحل و شرایط اعطای نمایندگی و انعقاد قرارداد نمایندگی را پیش می برند.

نکات مهم در تنظیم قرارداد اعطای نمایندگی چه مواردی است؟

قرارداد اعطای نمایندگی می تواند عناوین مختلفی داشته باشد؛ از جمله «قرارداد نمایندگی فروش»، «قرارداد نمایندگی توزیع»، «قرارداد نمایندگی تولید» و…

با توحه به اهمیت اعطای نمایندگی برای کسب و کارها و تأثیرات گسترده ای که نمایندگی می­ تواند بر رشد و توسعه تجارت و یا بر عکس، خسارات و یا حتی ورشکستگی آن داشته باشد، قرارداد اعطای نمایندگی و تعیین شرایط و مفاد آن به صورت کاملاً تخصصی و کارشناسی اهمیت ویژه ای دارد.

از جمله مهم ترین نکاتی که باید در تنظیم قرارداد اعطای نمایندگی مد نظر داشت، عبارت است از:

1) موضوع نمایندگی:

موضوع هر قرارداد اساسی ترین رکن قرارداد است که ماهیت و مفاد اصلی توافق را مشخص می سازد و در قراردادهای نمایندگی نیز تعیین کننده این است که اساساً مقصود اصلی طرفین در اعطای نمایندگی و متقابلاً تعهد به نمایندگی در خصوص چه اموری بوده است.

بنابراین، ماده موضوع در این نوع از قراردادها می بایست مشخص کند که اولاً منظور طرفین از نمایندگی چیست، ثانیاً نمایندگی در چه اموری داده شده است، ثالثاً اگر هرگونه قید و شرطی در موضوع نمایندگی یا در نماینده مورد نظر است و در اراده طرفین یا یکی از آنها نسبت به انعقاد قرارداد، نقش اساسی و تعیین کننده دارد، ذکر شود.

به عنوان مثال، موضوع به این صورت نوشته شود که: «موضوع قرارداد عبارت است از اعطای نمایندگی در توزیع، عرضه، تبلیغ، بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش محصولات شرکت (که لیست محصولات پیوست 1 قرارداد است) در استان اصفهان توسط نماینده، با توجه و تأکید بر این شرط که نماینده دارای سابقه 10 ساله در نمایندگی فروش این دسته از محصولات می­باشد.» یا مثلاً درج این شرط که نماینده سرمایه کافی یا تحصیلات مرتبط برای انجام موضوع قرارداد را دارد.

2) مدت نمایندگی:

مدت قرارداد نمایندگی می تواند به صورت محدود و برای زمان مشخص و یا نامحدود در نظر گرفته شود؛

که البته همیشه شرکت ها تعیین مدت الویت است.

در هر حال لازم است طرفین نسبت به این امر در متن قرارداد تصریح نمایند؛ در غیر این صورت اگر اختلافی در مورد مدت نمایندگی پیش بیاید، دادگاه با توجه به اوضاع و احوال و عرف و شرایط مدت را تعیین خواهد کرد که ممکن است با خواسته اصلی یکی از طرفین یا هردو تفاوت داشته باشد. بنابراین، لازم است در قرارداد مدت نمایندگی به صورت دقیق و شفاف مشخص شود.

3) محدوده نمایندگی:

محدوده نمایندگی یعنی همون تعیین محدوده جغرافیایی و یا موضوعی و صنعتی .

قرارداد نمایندگی داخلی ممکن است محدود به یک یا چند شهر یا استان باشد و محدوده جغرافیایی نمایندگی خارجی یا بین المللی ممکن است در حوزه یک یا چند کشور یا منطقه یا حتی قاره تعیین شود؛ در هر حال تصریح به این موضوع و توافق در خصوص آن در قرارداد اعطای نمایندگی امری ضروری است.

4) انحصار یا عدم انحصار در نمایندگی:

انحصار یا عدم انحصار در نمایندگی یکی از مهم ترین شروطی است که در قرارداد اعطای نمایندگی لازم است به آن تصریح گردد که می تواند به صورت یک جانبه یا دو جانبه باشد.

منظور از انحصار یک جانبه این است که صرفاً قرارداد نمایندگی برای یکی از طرفین شرط انحصار دارد و برای طرف دیگر حالت عدم انحصار برقرار است؛ مثلاً نماینده متعهد می­شود در طول مدت قرارداد انحصاراً و فقط محصولات طرف دیگر را نمایندگی کند و نسبت به هیج محصول شرکت دیگری اقدام به نمایندگی ننماید و یا اعطا کننده نمایندگی متعهد می شود که در محدوده جغرافیایی قرارداد با نماینده و در مدت آن، به هیچ شخص دیگری نمایندگی فروش یا … محصولات خود را اعطا نکند.

اما در انحصار یا عدم انحصار دو جانبه همان طور که از عنوان آن مشخص است، هر دو طرف در مقابل یکدیگر و به شرح فوق تعهد به انحصار یا عدم انحصار می نمایند.

5) شرایط نمایندگی:

شرایط نمایندگی شامل هر شرط و موضوعی است که برای هر کدام از طرفین با توجه به اقتضائات کار و موضوع قرارداد اهمیت دارد و باید در متن قرارداد نسبت به آن تصریح و توافق شود؛ از جمله میزان حق الزحمه یا کمیسیون نماینده و نحوه پرداخت آن،  نحوه اقدامات نماینده، امکانات نماینده، حداقل های مورد نظر اعطا کننده نمایندگی و تعیین ضمانت اجرای آن، اختیارات و تعهدات نماینده، شرایط فسخ قرارداد و…

تنظیم قرارداد نمایندگی دارای پیچیدگی و ابعاد مختلف بسیاری است که پرداختن به همه آنها در این مقاله ممکن نخواهد بود.

در خصوص تنظیم قرارداد مورد نظرتان در دپارتمان قراردادها مؤسسه ویرا با افتخارآماده خدمت رسانی به اشخاص و شرکت ها هستیم.

با ما از طریق شماره 22383200.22383100 و شماره واتساپ 09398557548  در تماس باشید.

با تشکر از وقتی که برای خواندن این مقاله اختصاص دادید

ویرا یاور حقوقی کاروکسب ها

گردآوری و تنظیم: فرزانه کریمی