تعریف دو قرارداد :

باتوجه به گستردگی قراردادهای خرید و فروش و ارائه خدمات در شرکت های تجاری موضوع چرایی تفکیک و تفاوت قراردادهای خرید و فروش با قراردادهای ارائه خدمات موضوع بسیار مهمی است.

در یک تقسیم کلی، می ­توان قراردادها را از نظر ماهیت، در دو قسم دسته­ بندی نمود :

1_ قرارداد خرید و فروش : قراردادی که در آن موضوع توافق طرفین، می تواند خرید یا فروش کالا و یا خدمات و یا یک حق یا امتیاز باشد.

2_ قرارداد ارائه خدمات : به نوعی قرارداد خرید و فروشی است که موضوع آن خرید و یا فروش یک یا چند خدمت مشخص است به این صورت که یا خود موضوع خدمت توسط شخص یا اشخاص حقیقی ارائه می شود و یا از طریق یک سیستم و یا یک نرم افزار .

باز ممکن است اصل خدمت بصورت کلی خرید یا فروش شود و یا ارائه خدمت در یک بازه زمانی مشخص  موضوع قرارداد خرید یا فروش باشد.

قراردادهای خرید و فروش می­ تواند در حد خرید یک خودکار یا فروش یک نان باشد و یا به گستردگی خرید یا فروش یک پالایشگاه نفتی یا خطوط هواپیمایی یا چند هزار هکتار زمین کشاورزی. نکته جالب این است که تمام این قراردادها با هر موضوع و هر میزان گستردگی که باشد، دارای ماهیتی یکسان است و قرارداد بیع یا خرید و فروش محسوب می ­شود.

قراردادهای ارائه خدمات را می ­توان شامل هر قراردادی دانست که موضوع آن خرید و فروش کالا نباشد؛ به این ترتیب این نوع قراردادها با ماهیت ارائه خدمات طیف گسترده­ای را در بر خواهد گرفت.

با این مقدمات به مهم ­ترین تفاوت­ های قرارداد خرید و فروش با قرارداد ارائه خدمات می پردازیم:

1) تفاوت در عناوین طرفین قرارداد :

ابتدایی­ ترین تفاوت میان دو نوع قرارداد مورد بحث، طرفین آن است؛ بدیهی است قرارداد خرید و فروش میان خریدار و فروشنده منعقد می­ شود اما در قرارداد ارائه خدمات، یک طرف ارائه کننده خدمات است و طرف دیگر، دریافت کننده خدمات که به تناسب موضوع توافقشان ممکن است عناوین قراردادی متعددی داشته باشند؛ مانند کارفرما و کارگر، کارفرما و پیمانکار، متعهد و متعهدله، مجری و صاحب کار و… .

2) تفاوت در ماهیت موضوع قرارداد :

تفاوت اصلی و ماهوی قرارداد خرید و فروش کالا با قرارداد ارائه خدمات در موضوع آن است که در واقع، موضوع اصلی یکی از اقسام گفته شده، خرید یا فروش کالاست و موضوع قسم دیگر، تعهد به ارائه خدمت یا خدماتی است که برعهده گرفته می­شود. نکته مهم در مورد موضوع قرارداد این است که در قراردادهای خرید و فروش تعیین دقیق مقدار و جنس و وصف موضوع با ارائه اسناد و مشخصات فنی و تعیین دقیق اوصاف ظاهری و فیزیکی مورد معامله (کالا) صورت می­گیرد و در قرارداد ارائه خدمات، این امر از طریق معرفی نوع خدمت ، ارائه کننده خدمت، شرایط استفاده از خدمت، مراحل اجرای خدمت، شرایط پشتیبانی از خدمات، شرایط آموزش استفاده و یا اجرای خدمات ( خدمات نرم افزاری) ، شرایط خدمات تکمیلی ، خدمات جایگزین و … آن انجام می­ پذیرد.

3) تفاوت در شرط 25 درصد افزایش یا کاهش موضوع قرارداد :

در عرف برخی قراردادهای ارائه خدمات _ قراردادهای پیمانکاری _ شرط خاصی وجود دارد که به عنوان شرط 25 درصد شناخته می­ شود و بیانگر آن است که در این نوع قراردادها، کارفرما (دریافت کننده خدمات) شرط می­کند که بتواند در طول مدت قرارداد، به صورت یک­طرفه و بدون نیاز به توافق مجدد با پیمانکار (ارائه دهنده خدمات) مقادیر موضوع قرارداد را تا میزان 25 درصد از مبلغ قرارداد افزایش و کاهش دهد. این شرط عرفی از نظر قانون نیز کاملاً صحیح و قابل اجرا است اما در قراردادهای خرید و فروش از نظر قانونی امکان درج چنین شرطی به این صورت وجود ندارد تا آنجا که پیش­بینی این شرط در قرارداد به استناد ماده 233 قانون مدنی موجب بطلان تمام قرارداد خواهد شد؛ چراکه اثر توافق بر این شرط در قرارداد خرید و فروش، مجهول شدن مقدار کالا و قیمت است و چنین جهلی اصل توافق را نیز بی اعتبار می­سازد.

4) تفاوت در تعیین مدت برای قرارداد :

اگر مقاله مدل های درج ماده مدت در قراردادهای خرید و فروش را مطالعه نموده باشید، می­دانید که با توجه به تملیکی بودن قرارداد خرید و فروش، این نوع از قرارداد به محض حصول توافق و تراضی میان خریدار و فروشنده محقق می­شود یعنی تملیک کالا (مبیع) به خریدار صورت می­پذیرد و در نتیجه در خصوص زمان تحقق بیع و انتقال ملکیت، در مرحله تنظیم قرارداد بیع یا خرید و فروش، درج ماده مدت برای تملیک کالا (مبیع) به خریدار نه تنها لازم نیست بلکه اشتباهی مسلم و خلاف ماهیت بیع می­باشد؛ (برای مطالعه بیشتر در این خصوص به مقاله مدل های درج ماده مدت در قراردادهای خرید و فروش مراجعه کنید. ) در حالی که تعیین مدت در قراردادهای ارائه خدمات و ایفای تعهدات در قراردادهای ارائه خدمات صحیح و حتی مهم و ضروری
می ­باشد و جزء ارکان اصلی قرارداد است.

5_ تفاوت در خیارات فسخ :

فسخ در علم حقوقی به معنی برهم زدن و پایان دادن یک رابطه حقوقی و قراردادی است به صورت یک­ جانبه و بدون توافق طرفینی. مبحث پنجم قانون مدنی با عنوان «خیارات و احکام راجعه به آن» به موضوع فسخ قراردادها پرداخته است که در قالب اصطلاح خیارات متعدد با شرایط ویژه هرکدام، به طرفین یا یکی از آنها این امکان را داده است تا قرارداد را فسخ کند و به توافق خود با طرف دیگر پایان بخشد. تفاوت میان قرارداد خرید و فروش با قرارداد ارائه خدمات در مورد خیارات فسخ، این است که سه نوع از خیارات صرفاً به قرارداد خرید و فروش اختصاص دارد و در هیچ قرارداد دیگری امکان اجرا نخواهد داشت. این سه خیار اختصاصی قرارداد خرید و فروش خیار مجلس، خیار حیوان و خیار تأخیر ثمن می­باشند و خیارات مشترک میان قرارداد خرید و فروش با قرارداد ارائه خدمات عبارتند از: خیار شرط، خیار رؤیت و تخلف وصف، خیار غبن، خیار عیب، خیار تدلیس، خیار تبعض صفقه و خیار تخلف شرط که البته مهمترین و متداول ترین خیار در قراردادهای ارائه خدمات خیار تخلف از شرط است ( شرط قراردادی مشخص شده در قرارداد ).البته باید اذعان داشت که در قراردادهای ارائه خدمات اصولا اصل بر لازم بودن قرارداد است و قابل فسخ بودن قرارداد حتما نیاز به تصریح و شرط قراردادی دارد.

تفاوت­های میان قرارداد خرید و فروش با قرارداد ارائه خدمات منحصر به موارد گفته شده در این مقاله نمی­باشد و هم از لحاظ نظری و هم در مرحله تنظیم قرارداد، دارای موارد و جزئیات فراوانی است که امکان پرداختن به آن در این مقاله وجود ندارد.

برای مشاوره در خصوص تنظیم قرارداد های اختصاصی مورد نظرتان می ­توانید با ما در دپارتمان قراردادهای مؤسسه ویرا از طریق شماره  021-26761488 و یا شماره واتساپ 09398557548 در ارتباط باشید.

با تشکر از وقتی که برای خواندن این مقاله اختصاص دادید .

ویرا یاور حقوقی کار و کسب ها