قرارداد امانت چگونه عقدی است؟
در محیط کار شاید با این سؤال برخورد کرده باشید که قرارداد امانت چگونه عقدی است؟
قرارداد امانت یک توافق کاربردی میان اشخاص محسوب می‌شود. عنوان این قرارداد، به طور صریح و روشن، موضوع آن را بیان می‌کند.
گاهی اوقات، اشخاص تمایل دارند که مالی را به عنوان امانت به شخص دیگری بسپارند تا از آن مال نگهداری و محافظت کند.
از این نوع قرارداد، برای دلایل مختلفی می‌توان استفاده کرد. برای مثال، مالی که امانت داده می‌شود، یک یادگاری قدیمی مانند گردنبند یا انگشتر است که نسل به نسل به اعضای خانواده می‌رسد و ارزش مادی و معنوی یا مواردی از این قبیل دارد.
در تنظیم قرارداد امانت یا امانت‌نامه، هر چیزی که موضوع امانت باشد، یعنی مال یا ملک، می‌بایست به‌طور مشخص در قرارداد ذکر شود و کسی که قصد امانت دادن را دارد، صاحب مال باشد. در غیر این صورت نمی‌توان مال شخص دیگر را موضوع قراردادهای امانت گذاشت.
همچنین هدف از امانت دادن باید مشخص باشد.
طرفین می‌بایست برای قرارداد اهلیت داشته باشند؛ مخصوصاً صاحب مال، در مال خود، حق تصرف داشته باشد؛ اما اگر این حق از وی بنا به دلایلی سلب شده باشد، دیگر وی حق امانت دادن مال خود را نخواهد داشت.
در این مطلب می‌خوانید:
مفهوم قرارداد امانت
امانت در لغت به معنی ایمنی، آرامش روح و قلب و خاطر جمع بودن است. اما قرارداد امانت که یکی از قراردادهای رایج حقوق مدنی است، در ماده ۶۰۷ قانون مدنی به این صورت بیان شده است که به موجب آن، یک طرف (امانت‌گذار) مال خود را به دیگری (امانت‌گیر) می‌سپارد تا وی از آن نگهداری کند و در زمان مقرر یا به درخواست امانت‌گذار، آن را بازگرداند. این قرارداد اساساً بر پایه اعتماد و حسن نیت طرفین شکل می‌گیرد و تابع قواعدی است که در قانون مدنی تعریف شده‌اند.
ویژگی‌ها و ارکان اصلی قرارداد امانت
- موضوع قرارداد:
مال مورد امانت می‌تواند هر نوع مالی باشد که قابلیت نگهداری دارد، اعم از منقول (مانند خودرو یا پول) یا غیرمنقول (مانند خانه).
مال باید مشخص، معلوم و دارای ارزش باشد.
- طرفین قرارداد:
امانت‌گذار: شخصی که مال خود را به دیگری می‌سپارد.
امانت‌گیر: شخصی که مال را برای نگهداری قبول می‌کند.
هر دو طرف باید اهلیت قانونی داشته باشند.
- رضایت طرفین:
قرارداد امانت با توافق طرفین و رضایت دو طرف به وجود می‌آید یعنی طرفین با عقل سلیم، رضایت شخصی و بدون اجبار پای قرارداد حاضر می‌شوند و همچنین نباید ممنوع المعامله باشند.
معمولاً به صورت شفاهی یا کتبی منعقد می‌شود، اما برای امور مهم، توصیه می‌شود قرارداد کتبی تنظیم شود که می‌بایست تمامی بندها و مواد این قرارداد امانت، به صورت کاملاً شفاف و واضح تنظیم شود.
- تعهدات امانت‌گیر:
حفاظت و نگهداری از مال: امانت‌گیر موظف است از مال قید شده در قرارداد به روشی که امانت‌گذار یا مالک تعیین کرده است، نگهداری کند. اگر روش خاصی توسط امانت‌گذار مشخص نشده باشد، امانت‌گیر باید از مال به روش رایج در جامعه و عرف عمومی حفاظت و نگهداری کند.
عدم استفاده: امانت‌گیر بدون اجازه امانت‌گذار حق استفاده از مال را ندارد و تغییر دادن روش حفاظت از مال توسط امانت‌گیر در صورتی که بدون اجازه مالک باشد، برای شخص مسئولیت دارد و اگر از طرف امانت‌گذار مانعی نباشد، تغییر روش امکان پذیر است.
استرداد مال: امانت‌گیر موظف است مال را در زمان توافق‌شده یا به درخواست امانت‌گذار، بدون کم و کاستی بازگرداند.
- تعهدات امانت‌گذار:
باید مال را به گونه‌ای تسلیم کند که امانت‌گیر بتواند از آن نگهداری کند.
در صورتی که هزینه‌ای برای حفاظت و نگهداری مال لازم باشد، تأمین این هزینه بر عهده امانت‌گذار است (مگر خلاف آن توافق شده باشد).
اگر برگرداندن مال توسط امانت‌گیر به امانت‌گذار هزینه‌ای داشته باشد، امانت‌گذار مستلزم پرداخت هزینه و مخارج دیگر است.
- ماهیت حقوقی:
عقدی جایز است: یعنی هر یک از طرفین می‌توانند هر زمان که بخواهند قرارداد را فسخ کنند، مگر اینکه در قرارداد شرطی برای الزام آور بودن آن ذکر شده باشد.
موارد خاتمه قرارداد امانت:
بازگرداندن مال به امانت‌گذار.
درخواست امانت‌گذار برای بازپس‌گیری مال.
فوت یا حجر یکی از طرفین (مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد).
از بین رفتن مال امانی (در صورت عدم تقصیر امانت‌گیر).
نکات مهم:
در صورتی که امانت‌گیر در نگهداری مال کوتاهی یا تقصیر کند، مسئول جبران خسارت است.
اگر مال بدون تقصیر امانت‌گیر از بین برود (مثل حوادث قهری)، وی مسئولیتی نخواهد داشت.
معامله در اموری صورت می‌گیرد که مشروعیت داشته باشد و غیرقانونی نباشد تا قرارداد، معتبر قلمداد شود. برای مثال: امانت‌گذار نمی‌تواند یک مال غیرقانونی مانند اسلحه‌ی بدون مجوز را به امانت‌گیر بسپارد.
رعایت زمان در قرارداد امانت ضروری است. ذکر تاریخ دقیق شروع امانت و پایان آن در قرارداد، به طور مشخص، الزامی است.
موارد استفاده عملی:
سپردن اشیاء قیمتی به صندوق‌های امانات بانک.
امانت دادن خودرو به دوست.
نگهداری اموال شرکاء در شراکت‌ها.
تنظیم قرارداد کتبی:
برای رسمی کردن قرارداد، می‌توان شرایط و تعهدات طرفین را در یک سند کتبی ثبت و امضاء کرد. این امر برای جلوگیری از اختلافات احتمالی توصیه می‌شود. لذا شما می‌توانید جهت بهره‌مندی از مشاوره حقوقی در زمینه تنظیم انواع قراردادها، به سایت hengamehasgari.com و درخواست مشاوره آنلاین دهید یا از راه‌های ارتباطی انتهای مقاله، با ما تماس بگیرید تا در اسرع وقت کارشناسان به درخواست شما رسیدگی کنند.
قرارداد امانت در یک مثال!
برای مثال، اگر شما بخواهید با هواپیما به خارج از کشور سفر کنید و وسائل سفر را به همراه داشته باشید اما به دلیل نقص فنی، زمان پرواز تغییر کند،
اگر نگهداری و حمل وسائل برای شما ممکن نباشد، می‌توانید این وسائل را به بخش امانت‌داری فرودگاه بسپارید که از وسائل، تا زمان پرواز هواپیما، نگهداری کنند. شما می‌بایست بابت این کار، مبلغ معینی به عنوان اجرت به کارمند بخش امانت‌داری پرداخت نمائید؛ زیرا امانت‌داری شغل این شخص است و با این روش کسب درآمد می‌کند.
بررسی انواع نمونه قرارداد امانت
قرارداد امانت، بر اساس قصد طرفین و نحوه استفاده از مال امانی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. در زیر، انواع قرارداد امانت و ویژگی‌های هر یک به تفصیل شرح داده شده است:
- امانت ساده (ودیعه):
این نوع امانت بر اساس قوانین مدنی به این صورت تعریف شده که امانت‌گذار مال خود را به امانت‌گیر می‌سپارد تا از آن حفاظت کند و آن را بدون استفاده نزد خود نگه دارد.
مثال: سپردن اسناد و مدارک شخصی به یک وکیل. نگهداری از اشیاء گران‌بها نزد دوست یا آشنا.
- امانت با حق استفاده (عاریه):
در این نوع امانت، امانت‌گذار علاوه بر سپردن مال، به امانت‌گیر اجازه استفاده از مال را نیز می‌دهد.
مثال: امانت دادن یک کتاب به دوست برای مطالعه. قرض دادن خودرو برای سفر موقت.
- امانت تضمینی (رهن):
در این نوع امانت، مال به عنوان تضمین طلب یا تعهد نزد طرف مقابل نگهداری می‌شود. این نوع امانت معمولاً جنبه حقوقی و قانونی دارد و در قراردادهای رسمی به کار می‌رود.
مثال: سپردن سند مالکیت به بانک به عنوان ضمانت وام. در رهن دادن طلا یا جواهرات در ازای دریافت وجه نقد.
- امانت قراردادی (در قراردادهای خاص):
این نوع امانت به صورت بخشی از یک قرارداد اصلی دیگر شکل می‌گیرد. به عبارت دیگر، امانت بخشی از تعهدات یا شرایط یک قرارداد بزرگ‌تر است.
مثال:
در قرارداد اجاره: مستأجر موظف است از ملک اجاره‌شده به عنوان امانت استفاده کند.
در قرارداد مشارکت: یکی از شرکاء اموالی را به عنوان امانت به شرکت می‌سپارد.
- امانت قانونی (قانونی یا الزامی):
این نوع امانت بدون نیاز به قرارداد مستقیم بین طرفین و بر اساس قوانین یا شرایط خاص ایجاد می‌شود. در این حالت، امانت‌گیر ملزم به نگهداری مال بر اساس حکم قانون است.
مثال: اموالی که در هنگام ورشکستگی شرکت در اختیار مدیر تسویه قرار می‌گیرد. اشیائی که پلیس در حین بازرسی از افراد ضبط می‌کند.
- امانت قضایی:
این نوع امانت زمانی ایجاد می‌شود که مال به دستور دادگاه یا مقام قضایی به شخصی سپرده شود.
مثال: سپردن مال به امین دادگاه در جریان دعاوی مربوط به مالکیت.
مقایسه انواع امانت:
دو نوع قرارداد امانت از لحاظ مدت زمان توافق
- قراردادی که این امکان برای طرفین وجود دارد که هر زمانی که بخواهند و با میل و اراده شخصی، به آن خاتمه دهند، توافقی جایز است.
- نوع دیگر که امانتدار در مقابل امانت‌گذار متعهد می‌شود که از مال موضوع امانت، نگهداری و محافظت کند و پس از پایان مدت قرارداد، آن را به امانت‌گذار بر‌گرداند، قرارداد توافقی عهدی است.
در نتیجه، هیچ گونه نقل و انتقال مالکیت در فرم قراردادهای امانت وجود ندارد.
دو نوع قرارداد امانت از لحاظ توافقی بودن آن
قرارداد امانت از لحاظ توافقی بودن به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: امانت توافقی و امانت غیرتوافقی. این تقسیم‌بندی بر اساس این است که آیا قرارداد بر پایه توافق و اراده طرفین شکل گرفته است یا بر اساس الزامات قانونی یا شرایط خاص به وجود آمده است. در ادامه، هریک را به طور جداگانه تعریف و بررسی می‌کنیم:
- امانت امانت توافقی یا مالکی:
این نوع توافق یعنی امانتی که مالک با میل و اراده خود، آن را به امانت‌گیر می‌سپارد یا امانت‌گذار به علت یکی از عقود که موضوع اصلی آن امانت است مانند قرارداد اجاره، آن را به امانت‌گیر می‌دهد.
- امانت غیر توافقی یا عرفی شرعی:
این نوع امانت بدون نیاز به توافق مستقیم و گاه حتی بدون رضایت یکی از طرفین شکل می‌گیرد. این نوع امانت معمولاً به دلیل شرایط خاص قانونی، عرفی یا قضایی ایجاد می‌شود
یعنی شخص به حکم قانون موظف است که از مالی، نگهداری و محافظت کند و قانون این شخص را امانتدار می‌داند.
برای مثال، اگر بر اثر رگبار یا طوفان شدید، وسیله‌ای از وسایل همسایه وارد منزل شما شود، در این حالت، شما براساس قانون، امانت‌گیر هستید یا زمانی که شخصی، مال گم شده‌ای را پیدا کند.
یا مثالی دیگر، حیوانی را در یک بیابان ببیند که تشنه و در حال تلف شدن باشد، این شخص، حیوان را به منظور رساندن آن به صاحبش نگهداری کند؛ در این حالت نیز او طبق قانون، امانت‌گیر محسوب می‌شود.
نویسنده و مشاور و مدیر عامل مؤسسه کار و کسب ویرا ، فعال در ارائه خدمات مشاوره تخصصی حقوق شرکت ها و کار و کسب‌ها و تنظیم انواع قراردادهای اختصاصی و تدریس مباحث وصول مطالبات و موضوعات حقوقی شرکت ها.
خدمات مؤسسه آتی تجارت کار و کسب ویرا
در چهار دپارتمان شامل :
دپارتمان مدیریت امور قراردادی _ حقوقی شرکتها
دپارتمان تنظیم قراردادهای اختصاصی
دپارتمان امور ثبت و تغییرات شرکتها و برندها
دپارتمان آموزش‌های کاربردی (باشگاه مهارت افزایی ویرا)
در کنار مدیران و کار و کسب‌ها، آماده‌ی ارائه‌ی خدمات حقوقی و قراردادی می‌باشد.
– شما می‌توانید جهت دریافت مشاوره در زمینه‌ی تنظیم قراردادها و امور حقوقی خود، و کسب اطلاعات بیشتر و خرید جدیدترین دوره‌های حقوقی، به محصولات حقوقی سایت هنگامه عسگری مراجعه فرمایید. به علاوه، می‌توانید با ثبت درخواست مشاوره، مشکلات حقوقی خود را به صورت خصوصی با ما در میان بگذارید.
کارشناسان و همکاران ما پاسخگوی شما هستند.
همچنین برای مشاهده آخرین ویدئوها و فیلم های آموزشی رایگان حقوقی، می توانید از آپارات، اینستاگرام و یوتیوب ویرا دیدن فرمایید.
دیدگاهتان را بنویسید