از اهداف جلسات مذاکراتی رسیدن به توافقات، مکتوب کردن توافقات و تعهدات، تنظیم و امضاء قرارداد نهایی است، در این بین پیش قرارداد و یا به اصطلاح عده ای از حقوقدانان “وعده قرارداد” اهمیت ویژه ای دارد.

که در این مقاله به موضوع پیش قرارداد  و مذاکرات ابتدایی و اینکه اساسا پیش قراردادها  چه اندازه طرفین را برای قرارداد اصلی آماده و به سمت آن هدایت می کنند، پرداخته ایم.

چند تعریف ساده :

• مذاکره : مذاکره فرآیندی است که طی آن از طریق گفتگو و تعامل هدفمند به نقاط مشترک، تایید و رضایت برسند.
• پیش قرارداد : دوره قبل از انعقاد قرارداد نهایی است که طرفین با اعلام درخواست اولیه و قبول شرایط مقدماتی تا حدی به نظرات هم آشنا شده اند و سعی بر این دارند که ضمن حفظ شرایط موجود، درخواست های نهایی و تکمیلی خود را اعلام و مکتوب نمایند. طول مدت پیش قرارداد یعنی دوره ای که طرفین سعی می کنند با حفظ شرایط موجود به سمت هدف نهایی خود یعنی بستن قرارداد پیش بروند، بسته به شرایط دو طرف و عرفی است، اما جالب است بدانید که همیشه دوره پیش قراردادی یا جلسات مربوط به آن با بستن قرارداد نهایی خاتمه پیدا نمی کند و بسیار پیش آمده است که طرفین حتی پس از توافقات اولیه در دوره پیش قراردادی از بسیاری از توافقات خود سرباز زده اند و هرگز قرارداد نهایی منعقد نشده است.

• به طور معمول در مرحله پیش قرارداد طرفین شرایط قراردادی را بررسی و درباره این شرایط و آثار به گفتگو می نشینند که گاهی با توافقات اولیه همراه است و گاه ممکن است اصلا به قرارداد نهایی منجر نشود. ممکن است یکی از طرفین با اعتماد بر پیشنهاد طرف مقابل وسایل و مقدمات اجرای تعهدات ناشی از قرارداد را فراهم سازد.

در ادامه به این سوالات پاسخ خواهیم داد که:

• 1) جایگاه پیش قرارداد در نظام حقوقی قرارداد ها چیست؟
• 2) پیش قراردادها چه مسئولیتی را برای طرفین ایجاد می کنند ؟
• 3) آیا پیش قرارداد جزئی از قرارداد اصلی محسوب می شود ؟
• جایگاه پیش قرارداد در نظام حقوقی قرارداد ها چیست؟
• مذاکرات پیش قراردادی، روندی است که جهت حصول توافق جریان می یابد که گاه دارای ماهیت حقوقی و به تبع آن دارای آثار حقوقی است.

1. از نظر عده ای از حقوقدانان وعده بستن قرارداد ، هرچند از ناحیه یکی از دو  طرف عقد باشد، خود نوعی قرارداد است و آثار آن و التزام به وعده پس از قبول مخاطب بوجود می آید.
2. عده ای از حقوقدانان پیش قرارداد یا وعده قرارداد را از نظر حقوقی نوعی ایجاب و قبول تحلیل می کنند( منظور از ایجاب :«پیشنهاد انجام یک معامله به شخص دیگر است، برای انعقاد هر قراردادی لازم است در ابتدا  طرفین آن قرارداد، قصد و ارادهٔ ایجاد قرارداد را داشته باشند و  اینکه قصد و اراده، آنها به صورتی (شفاهی-مکتوب-اشاره)بیان شود تا معلوم گردد که شخص، قصد انعقاد معامله یا قرارداد را دارد یا خیر.

   چیزی که نشانگر قصد و ارادهٔ طرفین قرارداد است ایجاب و قبول نامیده شده و هر قراردادی با ایجاب و قبول منعقد می‎شود.

 آیا پیش قراردادها مسئولیتی را برای طرفین ایجاد می کنند ؟

در برخی موارد پیش قراردادها دارای مهمترین آثار و الزاماتی هستند که مطابق با قواعد عمومی مسئولیت بر نقض کننده قواعد حاکم بر مذاکرات و قطع کننده بدون حسن نیت آن تحمیل می شوند، یعنی تکلیف طرفین در ارائه اطلاعات کلی و ساده و جامع راجع به شرایط برخورداری و یا استفاده از کالا، خدمات و… تا جایی که عرف لازم بداند.

طرفین در مرحله پیش قراردادی وارد رابطه امانی می شوند؛ مثلا برای تست اولیه محصول و یا سنجش و یا ارزش گذاری اولیه خدمات رابطه امانی میان طرفین برقرار می شود که باید به آن پایند باشند حتی اگر هنوز قرارداد مکتوبی در میان نباشد، همچنین ارائه اطلاعات مشاوره ای و تفصیلی وظیفه ای عرفی بین طرفین محسوب می گردد که با توجه به کارکرد ویژه اطلاعات ردوبدل شده وظیفه ای که مبنی برمحرمانه نگه داشتن آنها تحمیل کند می توان معتقد به یک تعهد ضمنی عرفی برای دریافت کننده آن اطلاعات بود.

قطع کننده مذاکرات مسئول جبران خساراتی است که دراثر قطع مذاکره تحمیل شده است. ازجمله هزینه هایی که به اعتماد قرارداد آینده صرف شده، خسارات ازدست دادن فرصت انعقاد قرارداد با دیگری و خسارت ازدست دادن موقعیت های دیگرمثل موقعیت شغلی در اثر اعتماد به قرارداد آینده است اما لازم است در این جا این نکته را خاطر نشان سازم که مبنایی برای جبران خسارت از دست دادن منافع قرارداد مورد مذاکره وجود ندارد.

آیا پیش قرارداد جزئی از قرارداد اصلی محسوب میشود ؟

مذاکرات پیش قراردادی یا گفتگوی مقدماتی گاه به درجه ای از اعتبار و تکامل می رسد که  جزئی از قرارداد محسوب می شوند و گاه دارای آثار قانونی خاص هستند مثل آنجا که باعث گمراه شدن و ترغیب مخاطب به انعقاد قرارداد گردیده اند.

بیان تجربه شخصی

با توجه به جلسات قراردادی زیادی که تجربه کرده ام ، هم در مقام طرف قراردادی و هم به عنوان یکی از اعضاء تیم مذاکره کننده ، بسیار دیده ام مواردی را که گاها افراد در جلسات مذاکراتی حاضر می شوند ولی به دلیل عدم توجه به جایگاه و شرایط این گونه جلسات و اختلاط آن با جلسات فروش یا معرفی و … دچار ناکامی انعقاد قرارداد و یا از دست دادن شرایط مذاکراتی خود شده اند.

برداشت آزاد:

همان طور که در هنگام ایجاد یک قرارداد مطابق اصل آزادی قراردادها معتقد هستیم که افراد می توانند آزادانه  قراردادی را منعقد کنند، در هنگام  به نتیجه نرسیدن جلسات پیش قراردادی هم نمی توان کسی را مجبور به انعقاد قرارداد و الزام به توافقات شفاهی و یا تعاملات فی مابین نمود. این اصل در قوانین داخلی کشورها و کنوانسیون های متعدد مورد تاکید واقع شده است. بدین لحاظ هر شخصی آزاد است حتی تا آخرین مراحل انعقاد قرارداد از ادامه آن سرباز زند و خود را از تعهدات آتی آن رها سازد.

پیشهاد ویژه برای افزایش مهارت حضور و مدیریت جلسات پیش قراردادی حضور در کارگاه کاملا کاربردی کارگاه کلیدی ترین نکات در تنظیم قرارداد ها است.